Araucaria heterophylla – Cây Bách Tán

Araucaria heterophylla (còn có tên khách là Araucaria Excelsa) là một loài thực vật có mạch trong họ cây lá kim cổ xưa và đang phân bố dưới họ Araucariaceae. Do có nguồn gốc từ Norfolk Island nên nó được gọi là thông Norfolk Island (hoặc thông Norfolk), ngụ ý nguồn gốc của nó, đảo Norfolk, nằm giữa New Zealand và New Caledonia, khoảng 1440km phía Đông Sydney, Úc. Chi Bách tán mọc dọc Nam Thái Bình Dương, đặc biệt tập trung ở New Caledonia, (khoảng 700km phái Bắc đảo Norfolk) nơi có 13 loài liên quan chặt chẽ và có ngoại hình tương đối giống nhau. Nó đôi khi được gọi là Thông Sao, thông Polynesian pine, thông tam giác hoặc cây Xmas sống do có hình dạng đối xứng giống một cây non, mặc dù nó không phải là Thông thực sự.

Lịch sử

Người châu Âu đầu tiên được biết đến đã nhìn thấy đảo Norfolk là thuyền trưởng Jame Cook. Năm 1774, trong chuyến đi thứ hai đến Nam Thái Bình Dương trong HMS Resolution, Cook đã ghi chép về sự hiện diện của những cây cao, thẳng và rất phù hợp để làm cột buồm. Tuy nhiên, khi hòn đảo bị chiếm vào năm 1788 bởi những người bị kết án được chuyển đi từ Anh, người ta đã nhận ra thông Norfolk Island không đủ tinh tế cho những mục đích sử dụng này và ngành công nghiệp này đã bị bỏ hoang.

Vào cuối những năm 1950s, một lô hàng gỗ thông Norfolk đã được thử nghiệm gửi đến nhà máy sản xuất gỗ dán ở Sydney, Australia với hy vọng phát triển một ngành công nghiệp xuất khẩu gỗ trên đảo Norfolk. Mặc dù công ty gỗ dán đã báo cáo kết quả tuyệt vời, nhưng ngành công nghiệp này đã bị đánh giá là không bền vững bởi Hội đồng tư vấn đảo, nhữg người quyết định dự trữ sản xuất gỗ để sử dụng tại địa phương. Gỗ rất tốt khi được chạm khắc và cùng với thông Cook, đây là cây rất được ưa thích bởi những nghệ nhân Hawaii.

Bách Tán Araucaria araucana trees in Parque Nacional Lanin, Argentina

Araucaria araucana with seed cones — Bách Tán Araucaria araucana với nón hạt (seed cones)

Mô tả

Đây là một cây phát triển chậm, đạt chiều cao từ 50 – 65 mét ở môi trường tự nhiên với các thân thẳng đứng và các nhánh đối xứng, ngay cả khi đối mặt với những cơn gió ven biển thôi không ngừng nghỉ, vốn có thể quật ngã bất cứ loài thực vật nào khác. Từ thân cây thẳng, nó mọc ra các nhánh gần như nằm ngang. Vỏ cây màu nâu nhạt, có vảy mịn. Thường là mọc ngang, đôi khi có cành dạng treo, từ đó các nhánh mọc ra từ bốn đến bảy vòng thông thường.

Lá non mềm và có hình dạng dùi, dài từ 1 – 1,5 cm, dày khoảng 1mm mọc từ thân cây ở cây nhỏ và có răng cưa, thành tán dài từ 5 – 10mm và thường rộng từ 2,4 mm trên các cây già hơn. Các lá như vảy, dày nhất trên các cành nón nằm ở trên vương miện (crown). Các nón là hình cầu, dài từ 10 – 12cm và có đường kính 12 – 14cm và mất khoảng 18 tháng để chín. Chúng tan rã khi chín và giải phóng ra các hạt có thể ăn được. Hạy có chiều dài từ 2,5 – 3cm và đường kính khoảng 1,2cm. Có bốn lá mầm hiện diện. Đây là một cây lưỡng tính (hoa đực và hoa cái ở cac cây khác nhau), mặc dù nó cũng có thể là cây đơn tính.

Trồng trọt

Hình dáng đặc biệt của loại cây này, với các nhánh cách đều nhau và đường viền hình tam giác đối xứng đã khiến loài cây này trở nên vô cùng phổ biến, được trồng là cây chính hoặc cây trên đại lộ. Khi cây đạt đến độ trưởng thành, hình dạng có thể trở nên kém đối xứng hơn. Mặc dù có những đặc tính đặc hữu của nơi chúng sinh ra là Norfolk Island, các loài này vẫn được trồng rộng rãi như là cây cảnh bởi vẻ đẹp dễ chịu, kỳ lạ và khả năng thích nghi khí hậu khá rộng, hiện có thể thấy chúng xuất hiện trên khắp thế giới ở những vùng có khí hậu cận nhiệt đới và ẩm ướt phù hợp. Ở vùng cát sâu, miễn là nó nhận được đủ nước khi cây còn non, cây có thể sống tốt. Điều này cho thấy khả năng chịu mặn và gió của nó, 2 khả năng lý tưởng để chọn làm cây ven biển. Khi trồng trong nhà, cần để cây ở vị trí sáng sủa, mát mẻ để cây phát triển tốt. Nên để cây được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời rực rỡ nhưng nhiệt độ thì không nên quá 18 độ C. Vào mùa đông, cây cần một căn phòng sáng và nhiệt độ nên nằm trong khoảng 5 – 10 độ C.

Nhiều cây “Thông Norfolk Islands” mọc ở Hawaii, bao gồm cả hậu duệ của chúng được sử dụng làm cây cảnh ở lục địa Hoa Kỳ, thực ra là cây thông Cook (Cook Pines), 2 loài này thường rất hay bị nhầm lẫn.

Sử dụng

Cây non thường được trồng thành cây trong nhà (indoor plants, houseplants) ở những nơi mùa đông quá lạnh và không thể để cây bên ngoài (ví dụ không thể trồng cây ở ngoài trởi ở hầu hết Bắc Mỹ hoặc châu Âu), và đôi khi được dùng làm cây Giáng Sinh. Tuy nhiên, cũng có một số mẫu vật mọc ngoài trời trong khu vườn cận nhiệt đới của Tresco Abbey Gardens trên Isles of Scilly, tại United Kingdom. Đây cũng có lẽ là loài cây miền Bắc được trồng phổ biến nhất dưới dạng cây non ở đảo Valentia, bờ biển Tây Nam Ireland. Xu hướng cây trong chậu làm cho cây trông cằn cỗi có thể tận dụng để trồng chúng thàng từng bụi. Ở vùng khí hậu phía Bắc, chúng có thể để được ngoài trời trong mùa hè để thúc đẩy sự phát triển toàn diện.

Một số lượng lớn Bách Tán Norfolk Island pines được giới thiệu ở Nam Floria trong ngành công nghiệp cây trong nhà (houseplant). Phần lớn trong số này được chuyển đến các cửa hàng tạp hoá, các nhà bán lẻ giảm giá và các nhà vườn suốt tháng mười một. Nhiều loại được phun một lớp màu xanh lá cây nhẹ trước khi bán để tăng độ bắt mắt, mặc dù điều này rõ ràng làm suy yếu hoặc thậm chí giết chết cây nếu nó không được quan hợp đầy đủ. Một số khu vực sa mạc ở miền Nam Hoa Kỳ và cận nhiệt đới Florida cấm trồng cây Thông Norfolk Island này do thực tế chúng có thể bị sét đánh vào mùa thu.

Bảo tồn

Sự tồn tại của loại này không bị đe doạ bởi những người mua bán cây trong nhà, vì nó được trồng một cách thương mại thông qua dạng cây chậu. Tuy nhiên, cây trồng tự nhiên của Bách Tán A. heterophylla luôn bị hạn chế và đã giảm đi rất nhiều kể từ thời của thuyền trưởng Cook. Làm đồng, đất bạc màu và sự phát triển của các loài xâm lấn đã làm giảm dân số của các cây Bách tán này trên ba đảo nguyên thuỷ một cách đáng kể. Các cá thể còn lại hiện nằm trong công viên quốc gia Norfolk Island và nhờ đó có nơi trú ẩn an toàn.

Hình ảnh

Cones and foliage of Araucaria heterophylla — Nón và tán lá của Bách Tán – Araucaria heterophylla

Snow on Araucaria heterophylla — Tuyết phủ trên cây Bách Tán Araucaria heterophylla

Araucaria heterophylla foliage from a mature tree — Tán lá cây Bách Tán Araucaria heterophylla trưởng thành

Araucaria on the Isles of Scilly, amongst the most northerly specimens growing outdoors — Bách tán Araucaria trên đảo Scilly, bên cạnh đa số các loại cây phương Bắc được trồng outdoor

A potted Araucaria heterophylla on a balcony in Qom, Iran. — Một cây Bách Tán Araucaria heterophylla được trồng trong chậu ở Qom, Iran

Tham khảo

Thomas, P. (2011). “Araucaria heterophylla“. The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2011: e.T30497A9548582. doi:10.2305/IUCN.UK.2011-2.RLTS.T30497A9548582.en. Retrieved 9 January2018.
^ The Fatal Shore. The epic of Australia’s founding, Robert Hughes, 1987, Harvill Press, ISBN 0-394-75366-6
^ Nelson, Jennifer Schultz (31 December 2006). “Norfolk Island Pine”. Plant Palette. University of Illinois. Retrieved 2014-07-28.
^ “Riverwind Homeowners Association Recommended Landscape Plant List” (PDF). (Pt. 2 of PDF) Riverwind – Vero Beach – Buildings and Grounds Committee. November 2011. p. 5 of 6. Archived from the original (PDF) on 2014-08-09. Retrieved 2014-07-27.
^ “RHS Plantfinder – Araucaria heterophylla“. Royal Horticultural Society. Retrieved 12 January 2018.
^ “Araucaria heterophylla (Norfolk Island Pine, Star Pine)”. Iucnredlist.org. Retrieved 13 January 2018.