Trồng nấm mỡ mang lại hiệu quả kinh tế cao, tuy nhiên đây là loại nấm có thời vụ dài, thời gian sinh trưởng lâu.. cho nên cần nắm được những kỹ thuật cơ bản để giúp cây nấm sinh trưởng và phát triển mạnh hơn.
I, Thời vụ nuôi trồng nấm mỡ
Thời vụ nấm kéo dài từ 15/10 năm trước đến 15/4 năm sau. Tuy nhiên thời gian ủ rơm rạ chỉ giới hạn từ 15/10 đến 5/12 dương lịch hàng năm.
Tốt nhất là ủ rơm rạ từ 15/10 tới 15/11. Nếu làm sớm hoặc làm muộn hơn sẽ gặp thời tiết không thuận lợi, dẫn đến năng suất thấp.
II, Kỹ thuật trồng nấm mỡ
1, Xử lí nguyên liệu (chế biến compost – cơ chất):
Công thức phối trộn nguyên liệu:
- Rơm rạ khô: 1000kg
- Đạm Urea: 5kg
- Đạm sulfat amon (SA): 20kg
- Bột nhẹ (CaCO3): 30kg
- Super lân (P2O5): 30kg.
Quy trình công nghệ xử lí nguyên liệu:
✦ Cách làm ướt rơm rạ:
Rơm rạ khô được làm ướt trong nước vôi theo tỷ lệ 1 tấn rơm rạ cần dùng 10kg vôi tôi bằng các cách sau:
- Đổ nước vôi đã gạn trong vào bể khoảng 3,5 – 4kg vôi đã tôi cho 1m3 nước ngâm rơm rạ chìm trong nước vôi 15 – 30 phút, vớt ra để ráo bớt nước rồi ủ đống.
- Ngâm rơm rạ xuống ao hồ, kênh rạch… vớt lên bờ cứ 1 lớp rơm rạ 20 – 30cm lại tưới một lớp nước vôi (dùng ô doa tưới). Rải rơm rạ ra sân bãi, phun nước trực tiếp bằng máy bơm hoặc ô doa trong nhiều giờ (kiểu mưa dầm) đến khi rơm rạ đủ ướt sẽ có màu nâu sẫm, lấy nước vôi tưới lên lượt cuối cùng và ủ đống.
- Lợi dụng trời mưa, tung rơm rạ ra sân, tưới lại bằng nước vôi đợt cuối rồi ủ đống.
✦ Ủ đống và quá trình đảo ủ nguyên liệu:
Khi rơm rạ đã được làm ướt theo các cách trên để ráo nước hoàn toàn (12 – 24 giờ) bắt đầu chất đống ủ và tiến hành đảo ủ. Quá trình ủ đống, cần đảo nguyên liệu và bổ sung hoá chất được tiến hành cụ thể như sau:
- Sàn đống ủ có kệ lót cách mặt đất 15 -20 cm. Đống ủ ban đầu có kích thước: Rộng 1,5 – 1,6m; cao 1,6 – 1,8m; chiều dài tuỳ theo lượng rơm rạ (1 tấn có chiều dài 4,5m) cứ 1,5 m có 1 cọc thông khí.
- Thể tích ban đầu của đống ủ là khoảng 13 – 14 m3/tấn rơm rạ. Khi chất đống ủ trộn đều đạm Urea với đạm sulfat amon (SA) cứ 1 lớp rơm rạ cao 30cm thì rắc 1 lớp phân đạm cho đều làm sao khi đủ rơm thì vừa hết đạm.
- Các lần đảo rơm sau theo thời gian và thứ tự bổ sung hoá chất như sơ đồ trên và tuân thủ các nguyên tắc:
- Đảo đều nguyên liệu từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài, rũ tơi rơm khi đảo ủ.
- Ngày đầu có thể nén chặt rơm rạ, các lần đảo tiếp sau, khi chất rơm tuyệt đối không được nén để tạo độ thông thoáng cho đống ủ lên men tốt.
- Mỗi lần đảo đều kiểm tra độ ẩm và chỉnh độ ẩm của rơm thật chuẩn. Nếu thấy nguyên liệu khô (vắt chặt không có nước chảy ra tay) cần bổ sung thêm nước, nguyên liệu quá ướt (vắt rơm có nước chảy thành dòng) cần phơi lại, sau đó mới ủ đống. Thường phải bổ sung thêm nước từ lần đảo thứ 3 trở đi.
- Trời gió mạnh hoặc quá lạnh cần che phủ xung quanh đống ủ để giữ nhiệt và giữ ẩm trong đống ủ.
- Nếu trời mưa to, ủ đống ngoài trời cần tạo mái đống ủ có hình mui rùa hoặc che đậy ở nóc để tránh nước mưa thấm sâu vào trong đống ủ.
- Nền (đáy) đống ủ phải thoát nước tốt.
- Nhiệt độ đống ủ phải đạt 75 – 800C trong khoảng từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 sau khi ủ đống.
- Khi kết thúc quá trình ủ đống (giai đoạn lên men chính) 14 – 16 ngày, compost đạt tiêu chuẩn: Độ ẩm 65-70%, pH= 7-7.5, rơm rạ có màu nâu hạt dẻ, còn nguyên hình sợi rơm, có mùi dễ chịu và không còn mùi khai của amoniac. Nắm chặt, nguyên liệu dính vào nhau như cục đất sét, khi gỡ ra không bị nát vụn.
Lên men phụ và vào luống:
✦ Lên men phụ:
Sau thời gian ủ đống 14 ngày và tiến hành đảo nguyên liệu 4 lần gọi là giai đoạn lên men chính, vi sinh vật trong đống ủ vẫn tiếp tục hoạt động và sinh nhiệt, gây mùn hoá.
Lúc này ta phải tạo đống ủ thấp bằng một nửa đống cũ để nhiệt độ đống ủ giảm xuống, đây gọi là giai đoạn lên men phụ kéo dài 5 – 7 ngày.
Khi nhiệt độ giảm xuống khoảng 28 – 30oC ta tiến hành đưa compost vào luống.
✦ Vào luống:
Rũ tơi composts để bay hết hơi nóng, chỉnh độ ẩm thật chuẩn (cầm một nắm rơm bóp chặt có nước rỉ ra ở kẽ ngón tay), xếp rơm thành từng lớp đứng liên tiếp có độ dày 12 – 14cm (lớp thứ nhất), có độ chặt tương đối, bề mặt bằng phẳng.
Phủ tiếp lên lớp thứ nhất một lớp rơm rạ đã ủ dày 3 – 4cm, ấn chặt vừa phải (lớp thứ hai), lớp này để cấy giống nấm cho dễ.Trung bình 1 tấn rơm rạ khô sau khi vào luống được diện tích từ 40 – 45m2.
- Trong nhà hoặc lán trồng nấm phải được vệ sinh nền tường, mái trước khi vào luống.
- Nếu là nền gạch, nền xi măng không cần lót nilon cần tưới ướt nền trước khi vào luống. Nền đất và trên giàn giá cần lót nilon (loại tái sinh) có thể đục lỗ để thoát nước.
- Bố trí luống nấm phải để lối đi và thuận tiện cho việc chăm sóc, thu hái nấm.
- Dùng vật liệu bằng gỗ, nan tre làm gờ chắn luống nấm hoặc đơn giản là dùng bùn để trát vào gờ luống để định hình và giữ ẩm cho luống nấm.
2, Cấy giống nấm mỡ
Giống nấm mỡ đựng trong túi nilon hoặc chai, trọng lượng trung bình khoảng 0,5kg / 1 túi. Trước khi cấy giống cần:
- Kiểm tra nhiệt độ luống nấm giảm xuống 28oC trở xuống thì mới được cấy giống. Nếu mặt luống bị khô thì tưới nước (0,2 – 0,3 lít/m2) trước khi cấy giống ít nhất từ 4 – 6giờ.
- Kiểm tra thật kĩ xem giống có bị nhiễm bệnh không. Túi giống bị chua hoặc mốc xanh, đen phải bỏ.
- Xé bao nilon, dùng tay bẻ tơi các hạt giống rắc đều trên bề mặt. Lượng giống cho 1m2 khoảng 300 – 350 gam.
- Lấy tay hoặc cào sắt (cào 5 răng dài 5cm) giũ nhẹ để các hạt giống lọt xuống dưới lớp rơm rạ từ 3 – 4cm (lớp thứ hai khi vào luống).
Sau đó dùng 1 lớp compost dày 2cm rắc đều, dùng tay hoặc mảnh gỗ ấn nhẹ, lấp phẳng bề mặt luống nấm, đảm bảo cho hạt giống đều nằm chìm và tiếp xúc tốt với compost trồng nấm.
Nếu cẩn thận và làm ít có thể dùng giấy báo đậy kín bề mặt luống nấm. Để sau 3 – 4 ngày bắt đầu tưới nước trực tiếp trên mặt báo (không để đọng nước trên mặt báo phủ) hoặc tưới nhẹ lên lớp rơm rạ bảo vệ giống để giữ ẩm. Sau 12 – 15 ngày kể từ lúc cấy giống thì phải phủ đất.
3, Đất phủ và cách phủ đất
Nấm mỡ bắt buộc phải có lớp đất phủ trên bề mặt luống mới có nấm mọc.
Đất phủ có kết cấu viên, dạng đất thịt nhẹ giàu chất hữu cơ (thường lấy ở tầng canh tác lúa, rau màu) có pH = 7 – 7.5; kích thước từ 0,3 – 1,5cm.
Cách làm và phủ đất:
- Dùng cuốc, xẻng đập nhỏ đất, lấy sàng có nan thưa lắc nhẹ loại bỏ đất bột, vụn. Phần còn lại bằng hạt ngô trở lên (kích thước 0,3 – 1,5cm) là được, đem phơi khô.
- Lượng đất phủ dày 2,0 – 2,5cm; cần khoảng 25 – 30 kg đất/m2 luống nấm.
- Trước khi phủ đất thu nhặt lớp giấy báo, kiểm tra sợi nấm mọc đều trên mặt luống và ăn sâu vào cơ chất có màu trắng bạc như tàn thuốc lá là đủ điều kiện phủ đất. Nếu mặt luống khô, tưới nhẹ cho ẩm đều. Đổ nhẹ đất viên trên mặt luống, dùng tay hoặc bàn gạt san đều đất dày 2,5 – 3cm.
- Sau khi phủ đất xong trong khoảng 3 – 4 ngày tưới nước nhiều lần đủ ẩm toàn bộ lớp đất phủ (bẻ viên đất không còn lõi trắng). Các ngày tiếp theo giảm lượng nước tưới, duy trì độ ẩm liên tục như đất gieo hạt rau cho tới khi nấm mọc (sau khi phủ đất 15 – 20 ngày có nấm mọc bói) .
4, Chăm sóc và thu hái nấm mỡ
Nấm mỡ mọc quả thể rất phụ thuộc vào thời tiết, nhiệt độ các đợt gió mùa đông bắc. Mùa đông trời rét đậm, rét dài thì nấm mọc liên tục.
Khi thấy nấm bắt đầu xuất hiện (có các chấm nhỏ màu trắng như hạt ngô) điều chỉnh lượng nước tưới theo mật độ và độ lớn cây nấm. Nấm ra càng nhiều, càng lớn thì lượng nước tưới cũng nhiều hơn.
Tuỳ thuộc vào thời gian và thời tiết (nhiệt độ trong ngày, độ ẩm, tốc độ gió) để điều chỉnh hệ thống cửa ra vào và lượng nước tưới.
Khi tưới phải tưới ngửa vòi hoặc cao vòi cách mặt luống (40 – 50cm) để không bị nát đất và ẩm đều, tưới đi tưới lại 2 đến 3 lần làm sao chỉ ẩm đất, không có nước thấm nhiều xuống lớp giá thể.
✦ Hái nấm:
- Hái nấm trước khi nấm rách màng bao, đường kính mũ nấm từ 2,0 – 5,0cm, thích hợp cho việc bán tươi và chế biến.
- Dùng tay nhẹ nhàng xoáy quả nấm, lấy hết phần gốc và cuống nấm, dùng dao cắt ngang cuống nấm dài 0,5 – 1cm. Nếu nấm mọc thành cụm thì nên hái cả cụm, tránh hái tỉa.
- Dừng tưới nước trước khi hái từ 4 – 5 giờ để nấm không bị bẩn. Sau khi hái xong cần phải nhặt bỏ các gốc, “rễ già”, nấm nhỏ bị chết, bổ sung thêm đất phủ vào những nơi bị hao hụt do thu hái. Sau đó tưới nước như bình thường.
- Quá trình thu hái, chăm sóc kéo dài khoảng 2,0 – 2,5 tháng thì kết thúc, nếu trời hết lạnh hoặc cơ chất hết dinh dưỡng thì hết nấm.
Trên đây là toàn bộ hướng dẫn về cách trồng nấm mỡ, hy vọng giúp ích được bà con. Xin cảm ơn và chúc mùa màng bội thu.
