Kỹ thuật xây dựng và cải tạo vườn Nhãn

Cách xây dựng vườn nhãn:

Để xây dựng được vườn nhãn thì trước hết cần phải lựa chọn được vườn trồng nhãn thích hợp và tiến hành quy hoạch vườn trước khi trồng.

1. Lựa chọn vườn trồng

Chọn nơi có điều kiện môi trưòng thích hợp với sự sinh trưởng của nhãn. Khi chọn vườn nên căn cứ vào các điều kiện sau:

– Nhiệt độ: Nhiệt độ thích hợp cho cây nhãn sinh trưỏng và phát triển là từ 21 – 27 độ  C. Mùa hoa nở nhàn cần nhiệt độ cao hơn là 25 – 31 độ C.  Còn mùa đồng kéo dài một thòi gian nhiệt độ thấp để phân hóa mầm hoa

– Địa thế: Đất đồng bằng hoặc vùng đồi núi đều có thể trồng nhãn nhưng đất núi lại thích hợp hơn. Nguyên nhân chủ yếu là do đất núi thoát nước tốt, tốt cho rễ, thông gió thoáng khí, điều kiện ánh sáng tốt hơn ở đồng bằng làm cho chất lượng quả cũng tốt hơn (độ dốc 20 độ là thích hợp nhất)

– Hướng dốc: Hướng dốc là một trong những nhân tố quan trọng khi lựa chọn vườn trồng, đặc biệt là tại những nơi có mùa đông lạnh. Hướng dốc khác nhau thi nhiệt độ, ánh sáng, nhiệt độ đất và độ ẩm cũng khác nhau. Dốc hướng nam có nhiệt độ đất cao hơn 4 – 5° so với dốc hướng bắc, và cao hơn 1 so với dốc hướng đông và hướng tây. Tại vùng ven biển thường có gió biển vào tháng 7 – 9 nến chọn dốc ngược hướng gió hoặc trồng rừng phồng hộ.

– Thố nhưỡng: Nhãn là cây có bộ rễ khỏe, thích hợp với nhiều loại đất, đặc biệt là đất núi (độ pH 5,5 – 6,5). Nên chọn nơi có tầng đất dày, thoát nước tốt, có hàm lượng chất hữu cơ cao.

– Nguồn nước: Nên chọn vườn gần nguổn nước như sông, hổ, suối sẽ có lợi cho điều tiết nguồn nước. Mực nước ngầm tại vườn không nên quá cao (thường thấp dưới lm nếu không sẽ làm cho rễ bị thối). Nếu nhất định phải trồng tại nơi có mực nước ngầm cao, nên đào thêm các rãnh và trồng nhãn trên các luống cao

– Giao thông: Nên chọn nơi giao thông thuận tiện, thuận lợi cho vận chuyển giống và phân bón.

2. Quy hoạch vườn nhãn:

Giai đoạn này rất quan trong, vườn cần phải được quy hoạch tốt

– Đầu tiên cần phân thành các khu vực nhỏ để tiện lợi cho quản lý, quy mô của các khu cần căn cứ vào địa hình và diện tích của khu đất. Hình dáng của khu nên là hình vuông, để tránh làm xói mòn đât và thuận lợi cho thoát nước. Điều kiện đất, độ dốc, hướng dồc của các khu cần giống nhau đế nâng cao hiệu quá quản lý.

– Quy hoạch đường đi:

Bố trí đường đi trong khu trồng cần căn cứ vào quy mô địa hình, địa thế, hướng dốc… Bao gổm đường chính và đường nhánh. Bố trí đường chính ở giữa xuyên suốt vườn trồng, đường chính trong vườn trên núi có thể theo hình tròn xung quanh theo hinh chữ Z, rộng khoảng 5m, độ dốc không quá 7° để thuận lợí cho xe đi lại. Đường chính có thể bố trí giáp với ranh giới của các khu nhỏ. Các đường nhánh cẩn tiếp giáp với đường chính rộng khoảng 2 – 4m, là đường chủ yếu trong vườn.

– Quy hoạch hệ thống tưới, thoát nước:

Hệ thống tưới thoát nước trong vưởn nhãn bao gồm: Các rãnh chứa nước, rãnh thoát nước, rãnh ngăn nước, cần làm tốt công tác tưới khi hạn thoát nước khi úng. Khi mưa vừa và nhỏ thì không bị mất nước, mưa lớn thì không bị xói mòn.

* Rãnh ngăn nước

Trên đỉnh vườn, khi mưa lớn tích trữ một lượng nước lớn, sẽ chảy xuống dưối vườn cây. Do vậy, trên đỉnh vườn cần bố trí các rãnh ngăn nước. Kích thưốc của các rãnh phụ thuộc vào lượng mưa, thông thường sâu khoảng 0,8 – lm, rộng 0,5m, dưới đáy rãnh phân thành các rãnh nhỏ, cứ cách 10m lại đặt một hố, độ cao của hố thấp hơn đỉnh rãnh để tích nước ngăn bùn. Các rãnh ngăn nước cần nối tiếp với rãnh thoát nước.

* Các rãnh thoát nước dọc

Nên tận dụng triệt để các rãnh dọc tự nhiên hoặc cũng có thể bố trí các theo địa hình. Độ rộng và sâu của rãnh khoảng 50cm, các rãnh có thể bố trí theo hình bậc thang để phòng tránh xói mòn đất.

* Rãnh chứa nước

Chính là các rãnh trong ruộng bậc thang tại mỗi bậc mở một số hố sâu rộng khoảng 20 – 30cm, rãnh này thông với rãnh thoát nước, khi nhiều nước, nước sẽ tự động chảy xuống rãnh thoát nước.

– Trồng rừng phòng hộ:

Rừng phòng hộ có thể tăng khả năng chống đỡ của vườn với các điều kiện môi trường không tốt và cải thiên nhiêt đô trong vườn. Đặc biệt tại các vùng biển hay có bão. Theo quan sát, cây nằm bên trong rừng phòng hộ chịu áp lực gió nhỏ hơn 33%, lượng nước bốc hơi giảm 20%, độ ẩm tăng 6%, nhiệt độ bình quân vào mùa đông tăng 2°.

– Các công trình kiến trúc khác Khi xây dựng vườn với quy mô lớn:

Cần lắp đặt thêm một số công trình khác như: Nhà ở, nhà kho, khu đóng gói và chế xuất, hồ chứa nước, và các các công trình khác để đạt được hiệu quả sản xuất cao nhất, hay để cái tạo đất cần một lượng lớn phân hữu cơ. Vườn cây với quy mô lớn nhất định cần phải bố trí những khu sản xuất phân xanh, phân hữu cơ.

Các biện pháp ghép cải tạo vườn nhãn

1. Ghép nhãn để cải tạo vườn nhãn

Việc trồng nhãn ở Nam bộ trồng nhãn thu lợi nhuận rất cao. Vì vậy nhân dân trồng nhãn rất đông, nhưng họ chỉ trồng giống nhãn thường như nhãn long, nhãn tiêu da bò…Tuy nhiên, chất lượng nhãn không dảm bảo nên giá thành thấp, nhãn không tiêu thụ được.

Tuy nhiên, có nhiều nhà vườn nhãn thực hiện ghép nhãn xuồng cơm vàng (một giống nhãn quý vẫn còn giữ được giá bán cao gấp nhiều lần so với nhãn long và các giống nhãn khác) lên gốc các giống nhãn này.

Theo những người có nhiều kinh nghiệm về cách ghép này. Thì trước khi ghép khoảng một tháng nên bón thêm phân đạm cho cây nhãn long và cả cây nhãn xuồng cơm vàng để cây sinh trưởng tốt, có nhiều nhựa khi ghép dễ thành công. Dùng phương pháp ghép mắt (ghép bo) và tùy từng trường hợp để có thể  áp dụng một trong hai cách sau đây:

– Cách 1: Nếu gốc nhãn long còn nhỏ bằng bắp tay, bắp chân thì ghép trực tiếp giống lên gốc ghép. Mỗi gốc nhẫn long thường có vài cành cấp 1, chừa lại một cành làm cành thở, số còn lại ghép “bo” giống nhãn xuồng cơm vàng vào. Phía trên chỗ phân cành 20 – 30cm, chọn nơi có vỏ nhẵn nhụi để mở miệng ghép bằng cách dùng dao mỏng, sắc có mũi nhọn rạch hai đường song song vối thân của cành, mỗi đường dài 3cm và cách nhau l,5cm, phía dưới hai đường song song cắt một đường nằm ngang nối liền hai đường này lại với nhau tạo thành hình chữ u (phần này goi là “cửa sổ”).

Sau đó, trên cây nhãn xuồng cơm vàng chọn những cành có độ lớn bằng ngón chân cái, chọn những mắt mầm còn tốt, rồi dùng mũi dao nhọn rạch bốn đường xung quanh tạo thành một hình chữ nhật có chiều dài nhỏ hơn 3cm và chiều rộng nhỏ hơn 1,5cm, sao cho khi lắp vừa khít với “cửa sổ” đã mở trên gốc nhãn long (phần này gọi là “bo”), dùng mũi dao bóc lớp vỏ trên “cửa sổ” sau đó bóc tách lấy “bo” trên cành giống. Đặt “bo” giống sao cho vừa khít với “cửa sổ”, rồi dùng dây nilông quấn chặt chỗ vừa ghép. Mỗi gốc nhãn long ghép 3-4 “bo” sau này sẽ có 3-4 cành nhãn xuồng cơm vàng.

• Cách 2: Nếu gốc nhăn long đã lớn, mỗi cây để Iạí một cành nhỏ, số còn lại cưu bỏ (cưa cách phía trén chỗ phrtn cành 20 – 30cm), bón thêm phân, tưới nước giữ ẩm thường xuyên để chỗ cUa ra tược mới, chờ cho tược có độ lỏn cỡ ngón tay là có thể ghép được, về cách ghép cũng tiên hành tương tự nhu trên nhung “cửa Bổ” và “bo” giổng chỉ dài 2cm và rộng lên. Mỗi gốc nhãn long ghép 3 – 4 “bo” giấng nhãn xuồng cơm vàng là vừa.

Sau khi ghép được 2 – 3 tuần mỏ dây nilông kiểm tra nếu thấy “bo” giống còn sống thì cắt bỏ đoạn trên của chỗ ghép (cắt cách chỗ ghép l0cm nếu áp dụng cách 1 hoặc 20 – 30cm nếu áp dụng cách 2). Sau khi cắt một thời gian thì mắt mầm trên “bo” giống sẽ nẩy tược tạo thành cành nhãn xuồng cơm vàng. Đặc biệt, ra lá non cần chú ý phòng trị sâu đục gân lá, bọ cánh cứng ăn lá… Khi cành nhãn xuồng cơm vàng đã ra được nhiều lá thì cắt bỏ cành nhỏ.

Hiện nay, nhiều tinh phía Bắc nhất là khu vực miền núi cũng có thực hiện ghép cải tạo bằng các giống nhãn tốt như nhãn Hương Chi hoặc các giông chín sớm và chín muộn chất lượng cao để bán được giá bàng phương pháp ghép nói trên.

2. Ghép nhãn lên gốc vải

Hiện nay, việc trồng nhãn theo cách truyền thống, hay cách ghép thông thưòng không mang lại năng suất cao, chất lượng nhãn kém. Vì vậy, một số người đã thử nghiệm và tìm ra phương pháp cải thiện nhãn bằng cách ghép cành nhãn lên gốc vải.

Ban đầu, ngưòi dân đã ghép thử loại nhãn chín sớm gốc Hưng Yên. Loại nhãn này có nhiều ưu điểm như: Quả to, hương vị thơm ngon đặc biệt… Nhưng khi đưa vào ghép với vải lại không thích hợp. Các mầm ghép không mọc, có mầm nào mọc thì cũng quặt quẹo rồi chết. Nhưng sau đó, họ lại tiến hành ghép loại nhãn chính vụ Hà Tây. Kết quả ghép rất tốt, những mầm ghép của giông nhãn này trên cành vải lại phát triến xanh tốt.

Nếu loại nhãn này trồng thì phải 3 năm mới cho thu hoạch, nhưng khi ghép trên cây vải chỉ một năm đã cho quả. Vậy là trên cây vải lại cho ra những chùm nhãn mọng nước, thơm lừng. Không chỉ vậy, giá bán loại nhãn ghép này còn cao gấp 4 – 5 lần so với giá vải thiều.

Sau khi ghép thành công những mầm nhãn trên cây vải, họ lại tiếp tục mở rộng diện tích nhãn ghép trên những cây vải khác. Rút kinh nghiệm từ những lần trước mỗi cây chỉ chặt khoảng 5 cành giữa tán có đường kính khoảng từ 20 – 30cm để ghép nhãn, số cành còn lại vẫn cho thu hoạch vải bình thường. Sau khi nhãn lớn, cho thu hoạch ôn định thì mới tiếp tục cắt bò số cành vải còn lại.

3. Trẻ hóa vườn nhãn

Ở những vùng trồng nhãn truyền thống người dân chủ yếu trồng giống nhãn lồng Hưng Yên, tuy nhiên việc chăm bón cho cây, do tập quán lâu nay không được chăm bón thường xuyên, vì vậy cây càng nhiều năm thì càng cằn cỗi, ít quả, quả nhỏ, giá thành không cao so với các giống nhãn mới, nhiều gia đình đã phá bỏ hàng loạt cây già cỗi.

Gần đây nhiều người dân đã tiến hành cải tạo, trẻ hóa vườn nhãn, bằng phương pháp ghép non của các giống nhãn có chất lượng lên chồi gốc, chồi cành, những cây nhãn già. Sau hai năm ghép, vườn nhãn có quả trĩu cành, khác hẳn vói nhãn lồng quả đơn trước đây, giống Hương Chi được ghép trên gốc nhãn lồng, cho quả theo dạng chùm cọc, quả to nặng cân, chất lượng hơn hẳn giống nhãn cũ.

Theo các kỹ sư trực tiếp thực hiện trẻ hóa vườn nhãn thì: Các cây ghép và cải tạo chăm sóc đều sinh trưởng tốt, nhiều hộ gia đình thực hiện trẻ hóa vườn nhãn, đã có thu hoạch rất cao.

Hiện nay, nhiều trang trại thuộc đồng bằng Sông Hồng sau khi đi tham quan những mô hình trẻ hóa vườn nhãn đểu có nhu cầu trẻ hóa vườn nhãn của gia đình mình.

Theo các nhà khoa học nhận xét, đây là một tiến bộ kỹ thuật có hiệu quả giúp cho các nhà vườn cải tạo được vườn nhãn già cỗi có thu nhập thấp. Trên gốc nhãn già dùng làm gốc ghép vổi các chồi ghép của các giống cây đầu dòng có chất lượng quả ngon, năng suất cao, tạo nên sức trẻ của vườn cây, hạn chế được sâu bệnh, chủ động được thời vụ, nhất là rải vụ vói các giống nhãn chín sớm và chín muộn giúp nhà vườn có thu nhập cao.

Từ kết quả ban đầu với quy mô trẻ hóa tại một số nơi, nếu các vưòn nhãn già thuộc khu vực đổng bằng sông Hồng và miền núi phía Bắc được cải tạo theo hướng này, sẽ cho tăng sản lượng quả hàng năm vối chất lượng quả ngon, đồng thời ngưòi làm vườn có thu nhập cao. Hơn nữa, vấn đề quản lý nguồn giông ghép phải được chú trọng vói các vườn cây đầu dòng được công nhận ỏ địa phương. Việc chuyển giao công nghệ ghép những mầm non (mắt ghép) khác với việc dùng cành ghép trước đây; phải được đào tạo thành những chuyên gia giúp nông dân trong lĩnh vực này.

Theo người trồng nhãn, một cây nhãn già khi chặt cành, cưa gốc, có thể sinh nhiều chồi lộc mới (trị giá trên 5000 đồng). Như vậy, mỗi cây nhãn kể cả tiền công ghép mắt cộng với lượng phân bón đầu tư, chi phí lên tới hàng trăm ngàn đồng, các nhà vườn không thể một lúc cải tạo 100% cây già cỗi trong vườn mà cải tạo cuốn gói theo sức đầu tư của mình. Giống nhãn Hương Chi có ưu điểm tỷ lệ đậu hoa cao, song cũng có nhược điểm hoa nở làm 3 đợt, khiến cho tỷ lệ quả chín không đều. Tuy nhiên, có thê điều tiết nở hoa, tạo ra 3 thời điểm thu hoạch với lứa hoa đầu nhãn sớm, lứa hoa thứ 2 nhãn trung và lứa hoa sau nhãn muộn, đây chính là bí quyết rải vụ của các nhà vườn. Hiện tượng nhãn mất mùa, cũng được khắc phục trong chế độ chăm bón, tăng sức sinh trưởng cho cây, để năm nào cây cũng sai quả.

Trồng nhãn ghép dòng hương chi

Đây là dòng nhãn tốt nhất trong dòng nhãn lồng Hưng Yên (nhãn tổ). Loại nhãn hương chi quả to, cùi dày, ngọt sắc, ít mất mùa, phát triển nhanh, trồng sau 1-2 năm đã ra quả.

Chọn đất trồng:

– Nên chọn đất cao, nếu đất thấp nên đắp mô cao để trồng. Không nên trồng trên đât chua hoặc đất vượt lập từ dưối sâu chưa qua ải. Với đất đồi phải trồng theo đường đồng mức để chổng xói mòn và có phủ để giữ ẩm.

– Sau khi đắp mô, trộn phân chuồng ủ hoai mục hoặc phân vi sinh (5 -10kg) đảo kỹ với đất mặt theo tỉ lệ 1 phần phân/10 phần đất.

– Thời gian ủ đảo trước khi trồng càng dài càng tốt, không dưới 10 ngày.

Chọn giống:

Giống ghép được mua tại các vườn có giống gốc, Viện Nghiên cứu rau quả, các trạm giống để đảm bảo chất lượng và nguồn gốc.

Cách trồng:

– Mật độ trồng: Tuỳ theo đất tốt xấu mà khoảng cách cây cách cây 8 – 10m. Nhưng hiện nay, để có thế thu hoạch sóm sau 3 – 5 năm trồng, đầu tiên người nông dân cần áp dụng trồng dày gấp đôi (4 – 5m/cây), sau 10 – 15 năm sau trồng, khi có hiện tượng gây cốm, tiến hành chiết bỏ cây ở hàng giữa đi, đảm bảo mật độ 8 – 10m/cây.

– Chọn ngày có thời tiết tốt: Đầu tiên bới đất, đặt bầu cây (tháo dây và bỏ bao nilông) vào hố, lấp đất vừa kín bầu. Mỗi cây mới trồng có buộc chéo 2 – 3 cây tre đế gió không làm lay gốc, rồi phủ bèo, tưới ẩm, phải tưới nhiều lần mới đủ ẩm.

– Thời gian đầu cây chưa phủ đất, có thể trồng xen táo, đu đủ, na, cam quýt, rau, đậu đỗ…

* Phòng trừ sâu bệnh:

+ Mỗi năm nên quét nước vôi cho nhãn ít nhất 2 lần vào tháng 2 – 3 và 9 – 10 để phòng trừ sâu đục thân.

+ Thường xuyên bắt và phun thuốc trừ bọ xít.

+ Đặc biệt, vào thời kỳ nhiệt độ thấp, ẩm độ cao, mua nhiều cần phun thuốc phòng trừ bệnh sương mai.

+ Sau khi thu hoạch xong, bấm ngọn, tỉa cảnh con và tiến hành chăm bón ngay.

+ Để khắc phục hiện tượng ra quả cách năm, tiến hành biện pháp kìm hãm sinh trưởng trước lúc ra hoa theo hướng dẫn kỹ thuật…

Tin liên quan:

>>Phòng trừ sâu bệnh phá hoại nhãn

>>Kỹ thuật trồng và chăm sóc nhãn

>>Kỹ thuật bón phân cho cây nhãn

>>cách diệt trừ bọ xít hại nhãn